Nhà thơ CUNG TRẦM TƯỞNG ( 02/1932- 10/2022)

   Nhà thơ CUNG TRẦM TƯỞNG

 qua đời hôm qua 9-10/2022. tại Mỹ, hưởng thọ 90 tuổi.

Nhà thơ Cung Trầm Tưởng

Nhà thơ Cung Trầm Tưởng, tác giả nhiều bài thơ nổi tiếng như “Mùa thu Paris”, “Chưa bao giờ buồn thế” (nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc thành “Tiễn em”), “Khoác kín” (Phạm Duy phổ nhạc thành “Chiều đông”)… qua đời ngày 9/10 tại Minnesota, Hoa Kỳ.

BBC News Tiếng Việt đã trao đổi với nhà thơ Huy Tưởng, nhà thơ Phan Ni Tấn, nhà thơ Nguyễn Tấn Cứ, và nhà phê bình văn học Nguyễn Hưng Quốc về di sản của thi sĩ Cung Trầm Tưởng.

Vài nét tiểu sử

Theo thica.net, nhà thơ Cung Trầm Tưởng tên thật là Cung Thức Cần, sinh ngày 28/2/1932 tại Hà Nội.

Ông bắt đầu làm thơ từ năm 15 tuổi, và năm 17 tuổi vào Sài Gòn.

Năm 1952, ông sang Pháp học và tốt nghiệp Kỹ Sư tại Trường võ bị Không quân ở Salon-de-Provence.

Ông về nước năm 1957 và phục vụ trong không quân cho Quân lực Việt Nam Cộng Hòa. Trong năm này, ông có hai bài thơ xuất hiện trong tập “Đất đứng” của nhóm Quan Điểm, là “Mùa thu Paris” và “Vô đề” (thơ trường thiên).

Năm 1958, ông chủ trương tờ Văn Nghệ Mới và cộng tác với nhiều tạp chí như Sáng Tạo, Hiện Đại, Nghệ Thuật, Văn, Khởi Hành… Trong thời gian này, một số tác phẩm của ông được Phạm Duy chuyển thể thành nhạc.

Sau 1975, ở Sài Gòn, ông bị tù cải tạo 10 năm. Ông sang Hoa Kỳ định cư năm 1993, và ở đó tới khi qua đời ngày 9/10 vừa qua.

Bài thơ đã được nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc thành bài hát cùng tên

Nhà thơ Phan Ni Tấn nói với BBC Việt ngữ ngày 12/10: “Tính từ năm 1959 tới năm 2012, nhà thơ Cung Trầm Tưởng đã xuất bản bảy tập thơ trong và ngoài nước có thể nói quá đủ để nhà thơ tạo nên một sự nghiệp thơ đồ sộ có giá trị trên văn đàn thi ca Việt Nam.

Thập niên 50, thơ Cung Trầm Tưởng đã có sắc thái rất mới và lạ, từ hình ảnh, ngôn từ và nhạc điệu luôn luôn được tác giả diễn tả bằng một tâm trạng kỳ thú với tất cả sự rung cảm chân thành. Ngay những sáng tác đầu tay, ông đã hiển lộ những tài hoa, sâu sắc, chân thật với chính mình và với người.”

Nhà thơ Huy Tưởng nói với BBC Tiếng Việt ngày 12/10:

“Thi sĩ Cung Trầm Tưởng, trước sau như một người bộ hành, một tâm thức khám phá luôn hăm hở hướng về phía trước dù vẫn phải bước đi trên con đường có sẵn. Các thể loại cổ điển được ông thay biến nhẹ nhàng, linh hoạt, không khiên cưỡng thái quá mà tinh tế, tài hoa từ tiết tấu đến ngôn ngữ.

“Cung Trầm Tưởng cũng như nhiều thi sĩ cùng thời khác như Bùi Giáng, Thanh Tâm Tuyền, Tô Thuỳ Yên…đã đi ngang qua nhiều giai đoạn từ bình an đến khốc liệt của lịch sử nước nhà nên dòng thơ của ông cũng được phân chia thành hai thời kỳ rõ rệt: trước 1975, trữ tình và lãng mạn, chịu ảnh hưởng dòng thơ mới của Âu Châu nhất là các nhà thơ Pháp, góp phần làm tươi mới bầu khí còn bị vướng víu bởi nền thơ ca tiền chiến."

"Những tiết tấu mới lạ trong thơ ông đã làm nên khúc rẽ mạnh mẽ trong chuyển biến song hành đáng kể trên lãnh vực âm nhạc đối với nhạc sĩ Phạm Duy."

"Sau 1975, ông viết về chế độ tù ngục cùng đời sống vật vờ, kham khổ của đồng bào bị áp bức dưới sự cai trị hà khắc của chế độ độc tài, con người trở nên cam khó và vô vọng. “Những dấu chân ngang trên một triền phiếm định” là một trong năm tác phẩm tiêu biểu được viết và san định từ khi bị cầm tù cho đến lúc định cư tại Hoa Kỳ.”

Thơ phổ nhạc:

Bài thơ này được Phạm Duy soạn thành ca khúc “Tiễn em”

Nhà phê bình văn học Nguyễn Hưng Quốc nói với BBC Việt ngữ ngày 11/10:

“Cung Trầm Tưởng là một nhà thơ nổi tiếng ở miền Nam trước năm 1975. Nổi tiếng vì thơ ông hay."

"Nổi tiếng còn vì thơ ông có phong vị lạ, hiếm thấy ở thuở ấy: khung cảnh và những mối tình ở Paris."

"Nhưng nổi tiếng nhất là khi nhiều bài thơ của ông được phổ nhạc. Người ta có thể không đọc thơ ông, nhưng người ta không thể không nghe những bài hát phổ từ thơ của ông. Đó là những bản nhạc được xem là hay nhất của Phạm Duy. Sự kết hợp giữa thơ và nhạc làm lay động lòng người và, tôi đoán, làm tên tuổi Cung Trầm Tưởng sẽ còn lại mãi.”

Nhà thơ Nguyễn Tấn Cứ lại nghĩ khác. Nói với BBC Việt ngữ ngày 13/10, ông cho rằng: “Về thơ phổ nhạc, theo quan điểm của tôi, thì thơ Cung Trầm Tưởng vẫn là thơ và ai phổ nhạc thì đó là nhạc của họ."

“Thơ thứ thiệt không bao giờ liên quan tới nhạc hay nói một cách khác nhờ nhạc để nổi tiếng thì thơ của Cung Trầm Tưởng càng không, vì thơ Cung Trầm Tưởng khi bạn đọc lên đã đầy âm nhạc, vậy nên có thể nói các nhà âm nhạc đang “hát thơ” thì đúng hơn…"

"Với một thi sĩ đẹp sang cả như Cung Trầm Tưởng thì âm nhạc chỉ là một người bạn chung đường, mỗi người là một nỗi buồn không thể chia lìa trên cõi đời thi ca hoa mộng…”

Từ Hà Nội vào Sài Gòn:

Nhà thơ Phan Ni Tấn nói “Nhà thơ Cung Trầm Tưởng tuy sinh tại Hà Nội nhưng ông sớm quyết định bỏ vào Sài Gòn là một ý thức hệ vô cùng sáng suốt.”

Nhà thơ Huy Tưởng cho rằng “Quyết định rời bỏ quê nhà để vào miền Nam tự do đã làm nên một định phận hoàn toàn trái ngược nếu ông còn lưu lại Hà Nội: Sẽ không ai biết Cung Thúc Cần hay một thi sĩ Cung Trầm Tưởng là ai và làm gì (?), có chăng thì cũng chỉ một văn công nhạt nhòa đi về lập lờ sớm tối, nép mình trong lầm lũi, bất an, vô định…như một Văn Cao, Quang Dũng, Trần Dần, Lê Đạt…”

Di sản tác phẩm của nhà thơ Cung Trầm Tưởng:

Cung Trầm Tưởng bắt đầu làm thơ năm 15 tuổi (1947) và có tập thơ đầu tay tên là “Sóng đầu dòng” (chưa in).

“Năm 1949, ông rời Hà Nội vào Sài Gòn, học tiếp trung học tại trường Chasseloup Laubat (nay là Trung Học Lê Quý Đôn).

- Năm 1952, sau một năm học đại học, ông sang Pháp du học tại Trường Kỹ Sư Không Quân ở Salon-de-Provence.

Năm 1957, ông tốt nghiệp trở về nước làm trong ngành không quân của Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa.”

“Trong năm này, hai bài thơ của ông là “Mùa Thu Paris” và “Vô Đề” (thơ trường thiên) xuất hiện trong tuyển tập Đất Đứng của nhóm Quan Điểm (gồm Mặc Đỗ, Vũ Khắc Khoan, Nghiêm Xuân Hồng), và đã làm người đọc chú ý.

Năm 1958, ông đứng ra chủ trương tờ Văn Nghệ Mới và cộng tác thường xuyên cho các tạp chí Sáng Tạo, Hiện Đại, Nghệ Thuật, Văn, Khởi Hành…”

“Trong khoảng thời gian này, nhạc sĩ Phạm Duy đã phổ nhạc một số bài thơ của ông, đó là những bài “Mùa Thu Paris”, “Chưa Bao Giờ Buồn Thế” (Phạm Duy gộp lại và lấy tên là “Tiễn Em”),

“Bên Ni Bên Nớ”, “Khoác Kín” (Phạm Duy lấy tên “Chiều Đông”), “Kiếp Sau”, “Về đây”…. Tổng cộng trong 13 bài thơ trong tập Tình Ca của ông thì sáu bài Phạm Duy chọn phổ nhạc.”

Vẫn theo Wikipedia, “Năm 1962, ông sang Hoa Kỳ học về khí tượng, đậu tiến sĩ khí tượng học tại Đại Học Saint Louis. Sau đó, ông trở về Sài Gòn tiếp tục làm trong binh chủng Không Quân Việt Nam Cộng Hòa với cấp bậc cuối cùng là trung tá (1975).”

“Các tác phẩm của Cung Trầm Tưởng đã in: Tình Ca (Nhà xuất bản Công Đàn, Sài Gòn, 1959); Lục bát Cung Trầm Tưởng (Nhà xuất bản Con Đuông, Sài Gòn, 1970); Lời Viết Hai Tay (Nhà xuất bản Imn, Bonn, 1994; thơ tù cải tạo); Bài Ca Níu Quan Tài (tác giả tự xuất bản, Minnesota, Hoa Kỳ, 2001; thơ tù cải tạo); Một hành trình thơ (Nhà xuất bản Tiếng Quê Hương, Falls Church, Virginia, Hoa Kỳ, 2012).”

Nhưng có lẽ, một trong những đoạn thơ của Cung Trầm Tưởng được người đời nhớ nhất là “Lên xe tiễn em đi/Chưa bao giờ buồn thế/Trời mùa đông Paris/Suốt đời làm chia ly…” trong bài “Chưa Bao Giờ Buồn Thế” được nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc.

 

CHƯA BAO GIỜ BUỒN THẾ

 

Cung Trầm Tưởng

Lên xe tiễn em đi

Chưa bao giờ buồn thế

Trời mùa đông Paris

Suốt đời làm chia ly

Tiễn em về xứ mẹ

Anh nói bằng tiếng hôn

Không còn gì lâu hơn

Một trăm ngày xa cách

Ga Lyon đèn vàng

Tuyết rơi buồn mênh mang

Cầm tay em muốn khóc

Nói chi cũng muộn màng

Hôn nhau phút này rồi

Chia tay nhau tức khắc

Khóc đi em, khóc đi em

Hỡi người yêu xóm học

Để sương thấm bờ đêm

Đường anh đi tràn ngập lệ buồn em... oOo Tác phẩm của Cung Trầm Tưởng đã in:

-Tình ca (Nhà xuất bản. Công đàn, Sài Gòn, 1959)

-Lục bát Cung Trầm Tưởng (Nhà xuất bản. Con đuông, Sài Gòn, 1970)

-Lời viết hai tay (Nhà xuất bản. Imn, Bonn, 1994; thơ tù cải tạo)

-Bài ca níu quan tài (tác giả tự xuất bản, Minnesota, Hoa Kỳ, 2001; thơ tù cải tạo)

-Một hành trình thơ (Nhà xuất bản Tiếng Quê Hương, Falls Church, Virginia, Hoa Kỳ, 2012)

Bài và ảnh: Nguồn :Sưu tầm từ Internet.