O Lựu - Hường Thủy

O LỰU

                        Hương Thủy

    Năm tôi lên 9 tuổi, mẹ mất. Chị Cả đi lấy chồng xa, chị Hà còn dại lại đang cắp sách đến trường, Ba tôi nhờ người bác tìm hộ một người giúp việc.Và o Lựu xuất hiện trong gia đình tôi.

 O Lựu người  làng Bồ Bản , quận Triệu Phong. Nhà nghèo lại đông con, mẹ o quyết định cho o  lên tỉnh “đi ở” kiếm chút vốn và cũng để bớt một miệng ăn. Năm ấy o vừa 16 tuổi.

  Không giống những người làm ruộng vất vả khác,o Lựu có nước da trắng xanh, đuôi mắt dài,tóc dài chấm vai được cặp lại bằng một cái kẹp ba lá.Vào nhà được mươi lăm phút, o đã tất tả tìm cái chổi rành quét dọn bếp núc.

   Có o Lựu,tôi khỏi phải ăn những bát cơm nửa sống nửa chín do chị Hà nấu,anh tôi không còn nhăn mặt trước dĩa chả trứng khét lẹt và ba tôi đã có ấm nước sôi pha trà buổi sáng.O dạy chị tôi ”xuốc cươi" thì phải khom người xuống”, dặn tôi”đừng leo cây ổi mà bổ lọi tay”.

Mất mẹ lúc còn quá nhỏ, ba luôn nghiêm nghị, ít khi biểu hiện tình cảm ra bên ngoài,tôi chỉ còn o Lựu để nhỏng nhẽo. ”O Lựu rửa chân cho em…O Lựu cõng em đi chợ…O Lựu con mèo cào em ”…Tai quái hơn,tôi còn bắt o làm bò cho mình cởi và khi muốn “bò” ngừng lại,tôi đấm thình thịch vào lưng o. O lẵng lặng chiều theo ý tôi,không một lời phàn nàn.

   Đêm đêm khi gãi lưng cho tôi ngủ,o hay kể chuyện làng mình. Chuyện đền thờ Thần Hoàng có cây đa cao vút với con tinh áo trắng  chuyên dọa người đi qua;chuyện bà lão hiền  lành nhặt được cục vàng khi mò cua ngoài ruộng…Thi thoảng, o lại đọc những câu ca dao mang âm điệu buồn bã ”:Gió đưa cây cải về trời.Rau răm ở lại chịu lời đắng cay” hoặc “Chèo đò bẻ bắp bên sông. Bắp chưa có trái bẻ bông chèo về”…Tất cả ru tôi vào giấc ngủ êm đềm không mộng mị.

 An phận thủ thường như những người giúp việc khác nhưng o Lựu lại có một sở thích kỳ lạ: thích chụp ảnh. Hè năm đó, cậu tôi ra chơi đem theo cái máy ảnh Canon và chụp cho hầu hết các thành viên trong gia đình nhằm mục đích trau dồi tay nghề tài tử.Thấy sự hiền lành của o Lựu, cậu có nhã ý chụp cho o một cái ảnh dưới gốc cây ổi. Ảnh sang ra, o  trang trọng đón nhận bằng cả hai tay.

O mua cho tôi một đồng kẹo Gia Địa và năn nỉ tôi viết cho hai chữ “Kỷ niệm” ngòng ngoèo  đằng sau ảnh. Những ngày tiếp , o thể hiện sự biết ơn của mình một cách cụ thể: giặt sạch bộ đồ nhà binh dày cộp,cắm cúi đánh bóng đôi giày” trấn thủ lưu đồn” của cậu. O xin tờ giấy bóng kính,bao tấm ảnh và cẩn  thận xếp nó vào đáy rương. Những buổi trưa rổi rãnh,ngồi sau hiên nhà bếp, o lôi ra ngắm nghía  say sưa .

  Dưới đôi mắt một đứa con nít như tôi, tấm ảnh chẳng có chi xuất sắc nếu không nói là xấu bởi vì o Lựu trong hình bị xén mất một chân. O nói dưới làng chỉ có nhà giàu mới dám lên tỉnh chụp bóng để sau này có ảnh mà thờ. O ao ước phải chi có nhiều tiền sẽ ra chụp một cái hình màu ở tiệm LIDO ngoài chợ Quảng Trị.

  Mỗi năm o Lựu được về thăm nhà một lần vào ngày 27 tháng Chạp. Khi đó o mặc chiếc áo dài xanh của chị Cả tôi cho,đi đôi guốc mộc ,đầu đội nón lá.Tiền công xá ba tôi đưa, o  gói trong chiếc khăn  mùi xoa và lận vào lưng quần. O xin anh tôi mấy cuốn tạp chí Thế giới tự do về cho em dán trên vách nhà. Vắng o,tôi bần thần cả mấy ngày Tết. Năm nào o lên muộn,ngồi trong lớp tôi sốt ruột sốt gan. Và thật sung sướng khi đi học về đã thấy o Lựu trong nhà bếp.O đem lên làm quà những củ khoai từ đầy bột,mớ khoai lang tươm mật và những trái khế vàng ươm.Trước vẻ mặt phụng phịu của tôi, o hứa lần sau sẽ lên nhanh, sẽ xin cho tôi về Bồ Bản, một làng quê nghèo có lũy tre xanh, có động  cát trắng với sim, móc và những bông hoa chạc chìu thơm ngát.

  Một hôm,tôi nằm ở nhà trên, say sưa dán mắt vào cuốn “Lửa cháy thành Phiên Ngung” thì o Lựu đi chợ về. Đã hơi trưa, o gọi vọng lên nhờ tôi lấy giúp cái kéo cắt râu tôm  kịp nấu canh cho  ba tôi về ăn. Mê mải với chàng trai Anh Kiệt hào hùng, o giục giã vài ba lượt tôi mới nhỏm dậy làu bàu rồi vơ vội cây kéo chạy vội xuống nhà bếp ném đại về phía o đang lúi húi. Cây kéo không rơi xuống đất mà lại phi thẳng một đường vào trán, dòng máu đỏ tuôn ra. O cúi xuống,gục mặt vào đầu gối để cầm máu.Tôi hoảng hồn đứng lặng. Anh tôi vội vã lấy bông và thuốc đỏ rịt vết thương.Trưa hôm ấy khi thấy trán o bị băng, ba tôi hỏi nguyên do, o nói trớ là bị va đầu vào cột nhà. O đã giúp tôi thoát khỏi trận đòn chắc chắn sẽ xảy ra. Sau đó trên trán o có một vết sẹo khoảng ba phân vắt ngang.

 O Lựu ở với chúng tôi được 4 năm. Khi tôi vừa lên lớp đệ lục thì mạ o lên xin cho o về làng để “lấy dôông”. Ở nhà quê, hai mươi mà chưa có”dôông” là coi như ế.Tôi nằng nặc không cho o về. Mặc kệ cây roi mây và lời dậm dọa của ba, mặc kệ lời dụ dỗ và những trái khế ngọt của mạ o,tôi ôm o chặt cứng. Đêm ấy , trước khi đi ngủ tôi lấy cái khăn buộc chặt tay tôi vào tay o nhưng sáng mai thức dậy o đã đi từ lúc nào. O để lại cho tôi năm đồng bạc mới trên gối.Tôi khóc tỉ tê suốt cả buổi và nhất định sẽ nhờ ai đó chở về làng tìm  o. Chị Hà cứ chế diễu  tôi vô duyên,không để o Lựu đi lấy chồng.

Đường về Bồ Bản không xa

Cách một trái núi với ba quãng đồng

Chưa đi những ngóng cùng trông

Khi về chỉ thấy đồng không tre già 

Đường về Bồ Bản xa không

Muốn về nơi ấy mà lòng phân vân

Quê nhà vắng vẻ. Trong sân

Hàng cây không lá muôn phần nhớ thương*

Phải chi có o Lựu ở đây, nghe tôi đọc chắc o thích lắm.

  Nhưng đứa bé 12 tuổi không dễ dàng thực hiện được dự tính. Làng Bồ Bản quá xa đối với đôi chân bé nhỏ của tôi.Chiều chiều tôi ngẩn ngơ ra sân ngóng đợi. Có lần,chị tôi đi sinh hoạt Hội Hồng Thập Tự Thị xã đem về tập san Đan Tay,trong đó có bài thơ của thầy Lê Văn Mãn nói về làng Bồ Bản của o Lựu. Bài thơ không biết có hay không  nhưng tôi thuộc nằm lòng:

Rồi thời gian qua.Trường lớp, bạn bè và những cuộc vui cuốn hút tôi.Tôi đã lớn,biết đi xe đạp rồi biết đi Honda nhưng làng o Lựu đã trở thành vùng  xôi đậu, mất an ninh. Đôi lần nhớ về o Lựu tôi ngậm ngùi.Chắc o đã có một gia đình êm ấm.

Năm 1972 mùa hè đỏ lửa, gia đình tôi cũng bỏ Quảng Trị mà đi.Đất nước thống nhất tôi cũng không có dịp quay lại tỉnh lỵ nhỏ bé này.

  Tốt nghiệp Đại Học Sư Phạm nhưng với cái lý lịch không mấy ” sạch sẽ: ”Ba ” ngụy quyền”, anh trai, anh rể đi ” cải tạo”; với cái nhìn không mấy thiện cảm của các Gavroche 30 tháng 4 về một cô Sinh viên hay mặc váy lên giảng đường, đi lao động vẫn áo Pull quần Jean,tôi không được bổ nhiệm. Buồn tình tôi bỏ về Đàlạt.

  Thành phố Cao nguyên. Những ngày nằm dài ủ ê nghe thông reo. Chị Cả tôi, từ một mệnh phụ đã bước xuống cuộc đời. Đồ đạc trong nhà bán dần hết. Một nách ba con với gánh hàng trên vai,chị tôi vào bán trong Hồ Than Thở.Đây là một thắng cảnh của Đà lạt. Cạnh đó là Trường Võ Bị Quốc Gia nay đổi thành Học Viện Lục Quân. Khách hàng phần đông là những cán bộ quân sự các miền,thi thoảng có những chuyến xe Saigon của các du khách lãng mạn đi tìm dấu tích của đồi thông hai mộ…Sang hơn hết là xe của những cán bộ cao cấp,những đoàn chuyên gia nước ngoài đi tham quan. Hàng họ ngoài thuốc lá, bánh kẹo thông thường, chị tôi bày thêm tranh khắc bút lửa, những con cù lần bằng gốc cây. Mặt hàng này du khách hay mua làm kỷ niệm.Tôi thường giúp chị trong khâu bán hàng.

 Buổi trưa, úp mặt vào cuốn “Người xa lạ” của A.Camus, tôi lơ mơ buồn bã.Đang miên man nhớ câu thơ của Vũ Hoàng Chương ”Đời tàn trong ngõ hẹp” , tôi giật mình với tiếng reo hớn hở của người bán hàng bên cạnh: ”A, khách Tây, khách Tây”. Hầu như các quán hàng đều tỉnh ngủ. Mối” sộp” đây rồi!

 Tính sĩ diện vẫn còn khiến tôi không thể chạy theo chèo kéo khách  như  những người khác. Thôi thì ngồi yên ngâm nga thơ Nguyễn Công Trứ: ” Lúc vị ngộ hối tàng nơi bồng tất.Hiêu hiêu nhiên điếu Vị canh Sằn”.  Các cháu ơi! Dì chịu thôi. Chiều nay chúng ta ăn khoai tây chấm muối vậy.

Gạt những người xúm quanh, một ông Tây bước về gian hàng bé nhỏ của tôi, chăm chú nhìn những búc tranh rồi cúi xuống chọn lựa.

     - Would you like some more? Tôi thăm dò.

 Ông cười và hướng về nhóm du khách gọi: Honey,come here!

 Người phụ nữ tóc vàng váy đỏ có dáng dấp Á đông bước tới . Lạy Chúa, lạy Phật phù hộ! Chị tôi đang đi thăm  nuôi anh rể ở Sông Mao. Gạo trong nhà đã hết.

 Người phụ nữ nhìn tôi chăm chú rồi kêu lên thảng thốt…bằng tiếng Việt:

      - Bé Ti, bé Ti phải không? o Lựu nì!

 Tôi há hốc miệng. O Lựu, người giúp việc năm xưa? Như sợ tôi không tin, người phụ nữ vén tóc trán:

     - Vết sẹo nì. O đây, o đây…

 Chúng tôi ôm chầm lấy nhau. Sự nhớ thương pha chút tủi hổ làm tôi nghẹn ngào.

 Phút xúc động lắng xuống,o giới thiệu:Đây  là Tim John, chồng o.

Để mặc ông chồng đứng cười hiền ngơ ngáo, o kéo tôi ngồi xuống  kể chuyện tháng ngày qua…

 Từ giã nhà tôi, o Lựu về làng lấy chồng theo sự sắp xếp của cha mẹ. Chồng o là một anh nông dân hiền lành và chăm chỉ làm ăn. Được ba năm, chưa kịp có con anh đã chết do một phát đạn ngu ngơ không biết của phe nào khi đang cày bừa trên mảnh ruộng nhà.Rồi Bồ Bản chìm ngập trong lửa đạn . Ban ngày lính cộng hòa bố ráp, ban đêm du kích bò ra hoạt động, dân chúng toàn phải chui hầm.

 Trong một trận pháo kích, nhà o bị sập.Gia đình chết hết, o bị thương nặng được máy bay trực thăng của tổ chức Hồng thập tự  đưa ra hạm đội  cứu chữa. Không còn gia đình, làng mạc tan hoang sau trận chiến mùa hè 1972, o Lựu không còn nơi để trở về. Số phận đưa đẩy, Tim John là bác sỹ điều trị cho o đưa o qua Mỹ và họ trở thành vợ chồng...Năm nay, Tim đại diện cho một tổ chức nhân đạo sang giúp đỡ trẻ em Việt Nam,o theo chồng về thăm quê hương và tình cờ gặp tôi…

 Vẫn là sự thương yêu chân tình đối với” cô chủ nhỏ” của mười năm trước, o Lựu vuốt ve mái tóc tôi, xuýt xoa khi nắn bóp cơ thể gầy guộc thiếu ăn của “bé Ti” và chảy nước mắt khi nghe anh tôi đi “cải tạo” tận miền Bắc . Tôi úp mặt vào vai o như muốn tìm lại mùi hương của một thời xa xôi.

 Lúc chia tay o tế nhị dúi vào túi áo tôi một cuộn tiền rồi tất tả lên xe. Vẫy tay chào

theo tôi không biết là mình đang mơ hay tỉnh.Lần đầu tiên,tôi nhìn thấy những tờ 100 đô la Mỹ .

  Nhờ số tiền của o Lựu , chị tôi từ giã nghề buôn gánh bán bưng. Chị sang một sạp  hàng tạp hóa ở chợ  Đalạt, nuôi ba đứa con ăn học chờ chồng trở về từ trại giam.

Sáu năm sau anh chị cũng ra nước ngoài theo  diện HO. Trên đất khách quê người

những ngày đầu tiên,anh chị được vợ chồng o Lựu tận tình giúp đỡ.Tiếc rằng do

vết thương chiến tranh, o Lựu không thể có con. Vợ chồng o nhận đứa con trai của anh chị tôi làm con đỡ đầu.

  Năm ngoái tôi lặng người khi nghe chị tôi gọi điện thoại báo tin o Lựu đã qua đời sau một cơn đột quỵ. Ôi ! O Lựu, bóng mát trên thiên đường ký ức của tôi, ân nhân của gia đình tôi trong cơn khốn cùng…Tôi khóc o như khóc một người thân yêu nhất. 

                                                             HT.

* "  Bài thơ : Về làng Bồ Bản "từ tập san ĐAN TAY"